Gülümsəyərək Susmaq: Toksik Pozitivliyin Görünməyən Təhlükəsi

Sadəcə "Pozitiv Düşün" Deyiləndə...

Müsbət düşünmək həyatda daha möhkəm dayanmağımıza kömək edə bilər. Lakin hər bir neqativ duyğunu inkar edib, daim pozitiv olmağa çalışmaq insan psixologiyasına ciddi zərər vura bilər. Bu yanaşmaya müasir psixologiyada toxic pozitivlik (zərərli pozitivlik) deyilir. Toksik pozitivlik, emosional ağrını, kədəri və çətinlikləri görməməzlikdən gəlməyi təşviq edən bir davranış modelidir.

 

Toksik Pozitivlik Nədir?

Toxi pozitivlik, özümüzdə və başqalarında neqativ emosiyaları inkar etmək, basdırmaq və ya rədd etmək praktikasını ifadə edir. Bu, "Sadəcə yaxşı düşün!", "Hər şeyin bir səbəbi var!" və ya "Yaxşı tərəfdən bax!" kimi ifadələrlə özünü göstərir.

Qısa müddətlik pozitiv qalmaq bəzən lazımlı olsa da, uzunmüddətli emosional basdırma insanın emosiyalarını işləməsinə mane olur, daxili narahatlıq, utanc və günahkarlıq hisslərinin yaranmasına səbəb olur.

 

Toksik Positivliyin Psixoloji Təsirləri

1.    Emosiyaların Bastırılması: Emosional inkar, əsl problemləri həll etməyi əngəlləyir və daxili gərginlik yaradır.

2.    Utanc və Günahkarlıq: İnsanlar öz neqativ hisslərinə görə utanır və onları "səhv" hesab edirlər.

3.    Əsl Dəstəyin Əngəllənməsi: Toxic pozitivlik, həqiqi empatiyanı əvəz edir və insanlar özlərini anlaşılmamış hiss edirlər.

4.    Münasibətlərdə Uzaqlaşma: Daimi pozitivlik tələbləri qarşılıqlı güvən və həqiqi əlaqə qurmağı çətinləşdirir.

 

Toksik Pozitivliyin Real Həyatda Nümunələri

·       Bir şəxs deyir:  "İşim çox streslidir. 
Cavab verilir: "Heç olmasa işin var, şükür elə."

 

·       Bir dost deyir: "Bu günüm çox ağır keçir. 
Cavab gəlir: "Amma həyatında minnətdar olmalı olduğun çox şey var."

 

Bu cür cavablar qarşı tərəfin duyğularını görməməzlikdən gəlir və onun yaşadığı ağrının doğruluğunu inkar edir.

Sosial Şəbəkələrdə Toksik Pozitivlik: Elmi Tədqiqatın Nəticələri

Son dövrlərdə aparılan tədqiqatlar göstərir ki, sosial mediada daim müsbət məzmun paylaşmaq bəzən gözlənilən effekti vermir. 2024-cü ildə yayımlanan bir araşdırmada, şəxsi təcrübələrini həddən artıq müsbət tonla paylaşan insanların öz hissləri üzərində müxtəlif təsirlər yaşadığı aşkar edilib.

Araşdırmanın nəticələrinə görə (Carr et al., 2024):

·       Yüksək özünəhörmətə (self-esteem) sahib olan insanlar müsbət paylaşımlardan daha çox zövq alır və öz təqdim etdikləri imicə daha çox sadiq qalırlar.

·       Aşağı özünəhörmətə sahib olan insanlar isə müsbət paylaşımlar etdikdə daha az həzz alır və bəzən paylaşdıqları obrazla əlaqəni itirirlər.

·       Əgər paylaşımda həqiqi emosiyaların basdırılması hiss olunursa (yəni "toxicity" yüksəkdirsə), insanlar bu paylaşımlara qarşı daha az bağlılıq hiss edirlər.

·       Sosial təsdiq (dostlardan gələn "like"lar, şərhlər) nəticəsində isə bu neqativ təsirlər zamanla azala bilər.

 

Bu tədqiqat göstərdi ki, sadəcə pozitiv mesajlar paylaşmaq insanı avtomatik olaraq daha yaxşı hiss etdirmir. Əksinə, əgər bu mesajlar insanın real emosiyalarını əks etdirmirsə və ya özünü aldatmaq məqsədi daşıyırsa, nəticədə daha çox narahatlıq və özgüvən problemləri yarana bilər.

Buna görə də, sosial mediada paylaşım edərkən, gerçək hissləri və daxili emosional uyğunluğu qorumaq vacibdir. Pozitivlik yalnız o zaman sağlamdır ki, insanın həqiqi təcrübəsi ilə uyğun gəlir.

 

Pozitivlik və Toxic Positivlik Arasındakı Sərhəd

Normal pozitivlik, çətin vəziyyətlərdə ümidi qorumağa kömək edir. Lakin toksik pozitivlik insanın bütün neqativ emosiyalarını rədd etməyi və yalnız xoşbəxtlik "maskası" taxmağı tələb edir.

Araşdırmalar göstərir ki, bəzi hallarda, məsələn, idarə edə bilmədiyimiz hadisələr zamanı (işdən çıxarılmaq kimi), müsbət düşünmək kömək edə bilər. Ancaq idarə edə biləcəyimiz situasiyalarda və ya şəxsiyyətə təhdid yarandıqda (məsələn, irqçiliklə qarşılaşanda), zorla müsbət qalmaq rifahı azalda bilər.

 

Toksik Pozitivliklə Necə Mübarizə Aparmalı?

·       Hissləri Qəbul Et: Hər duyğu — kədər, qorxu, qəzəb — həyati dəyərlidir və bir siqnal daşıyır.

·       Empati Qura Bil: Qarşı tərəfin hisslərini inkar etməkdənsə, "Bu çətin olmalıdır, mən buradayam" demək daha faydalıdır.

·       "Gərək" və "Mütləq" Kimi İfadələrdən Çəkin: "Mütləq pozitiv olmalıyam" düşüncəsi real olmayan gözləntilər yaradır.

·       Öz Daxili Dialoquna Diqqət Yetir: Özünə "Bu hiss etdiklərim doğrudur və keçicidir" demək emosional sağlamlığı gücləndirir.

 

Əgər bu sahədə çətinlik yaşayırsansa, bir psixoloqla işləmək kömək edə bilər. Emosiyaları anlamaq və onlarla sağlam ünsiyyət qurmaq bacarığı öyrənilə bilər.

 

Nəticə: Hər Hissin Yaşanmağa Dəyər Olduğunu Unutmayaq

Toksik pozitivlik bizi yalnız "yaxşı" hisslərə icazə verməyə təşviq edir. Ancaq insan olmanın əsası bütün hissləri — həm müsbət, həm də neqativ — yaşamaq və onlardan öyrənməkdir. Həqiqi emosiyalarımızı qəbul etmək, daha sağlam, daha dərin və daha real münasibətlər qurmağımıza kömək edir.

Bəzən sadəcə "yaxşı olmağa" deyil, "hiss etməyə" ehtiyacımız var.